300 mln lat temu prastare, niepozorne organizmy - grzyby - wytworzy艂y mechanizm, kt贸ry zatrzyma艂 proces powstawania pok艂ad贸w w臋gla i zako艅czy艂 trwaj膮cy 60 mln lat okres karbonu. Ta koncepcja opublikowana na 艂amach "Science" zdaniem wielu naukowc贸w wp艂ynie na tre艣膰 podr臋cznik贸w do biologii i geologii. Na dodatek odkryte podczas bada艅 grzyb贸w enzymy mo偶e czeka膰 teraz "kariera" w nowoczesnym przemy艣le.
300 mln lat temu na Ziemi do艣膰 gwa艂townie przerwany zosta艂 proces tworzenia si臋 w臋gla, odbywaj膮cy si臋 wcze艣niej na ogromn膮 skal臋. Naukowcy uznali, 偶e w艂a艣nie to zjawisko oznacza艂o koniec karbonu - okresu ery paleozoicznej, kt贸ry zacz膮艂 si臋 60 mln lat wcze艣niej, i w kt贸rym powstawa艂y z艂o偶a w臋gla. Powstawa艂 on z nagromadzenia szcz膮tk贸w ro艣lin, pozbawionych dost臋pu tlenu i ulegaj膮cych specjalnym procesom.
Ewolucja grzyb贸w r贸wno z ko艅cem karbonu
Teraz eksperci zwracaj膮 uwag臋 na fakt, 偶e koniec karbonu zbieg艂 si臋 w czasie z momentem pojawienia si臋 na ziemi grupy wyspecjalizowanych grzyb贸w, przodk贸w dzisiejszych grzyb贸w bia艂ej zgnilizny drewna.
Sugeruj膮, 偶e ok. 290 mln lat temu ewoluowa艂 u nich system, kt贸ry pozwala艂 wydajnie rozk艂ada膰 ro艣linne szcz膮tki. U tych prastarych organizm贸w, nale偶膮cych do grupy grzyb贸w podstawkowych, wykszta艂ci艂 si臋 mechanizm wykorzystuj膮cy enzymy zdolne do rozk艂adu opornej na takim etapie substancji, ligniny.
Ten obecny w drewnie polimer nadaje drzewom wytrzyma艂o艣膰 i sztywno艣膰. Sprawia, 偶e ich naczynia s膮 nieprzepuszczalne i mog膮 transportowa膰 wod臋 i sk艂adniki od偶ywcze do r贸偶nych cz臋艣ci ro艣liny - t艂umaczy jeden z autor贸w publikacji, Angel T. Martinez z Consejo Superior de Investigaciones Cientificas (CSIC - hiszpa艅skiej narodowej rady naukowej).
W臋giel m贸g艂 powstawa膰 jeszce przez miliony lat
Mechanizm wykorzystywany przez grzyby do rozk艂adu ligniny mo偶na by艂o pozna膰 dzi臋ki wieloletnim analizom i por贸wnaniom 31 grzybowych genom贸w.
- Proces ten opiera si臋 na produkcji pewnego typu z艂o偶onych bia艂ek, peroksydaz, kt贸re wsp贸艂pracuj膮 z innymi enzymami utleniaj膮cymi. Zdo艂ali艣my okre艣li膰 ewolucyjn膮 艣cie偶k臋 oraz chronologi臋 pojawiania si臋 r贸偶nych typ贸w peroksydaz, odpowiedzialnych za biologiczny rozk艂ad lignin. Przy okazji stwierdzili艣my, 偶e istniej膮 peroksydazy s艂abo do tej pory znane - m贸wi Martinez.
Naukowcy zaznaczaj膮, 偶e ewolucja grzyb贸w i r贸wnoleg艂y do niej koniec epoki tworzenia si臋 z艂贸偶 w臋gla zbieg艂y si臋 w czasie nieprzypadkowo. Gdyby na ziemi nie pojawi艂a si臋 nowa si艂a ekologiczna w postaci grzyb贸w trawi膮cych lignin臋, pok艂ady w臋gla powstawa艂yby prawdopodobnie jeszcze przez miliony lat.
Nowe spojrzenie na prehistori臋
- Koncepcja wynalezienia enzymu, kt贸ry rozk艂ada "nierozk艂adalne", jest 艣wietna - uwa偶a Kenneth Nealson z University of Southern California. - Pomys艂, 偶e trwa艂a (niejadalna) forma w臋gla organicznego mo偶e si臋 nagle sta膰 jadalna (a wi臋c z czasem coraz trudniej jej przetrwa膰), zmienia nasz spos贸b patrzenia nie tylko na przesz艂o艣膰 globalnych zasob贸w energii, ale i na proces sekwestracji czy przechowywania w臋gla. Ta idea b臋dzie mia艂a wielki wp艂yw na nasz spos贸b my艣lenia o przesz艂o艣ci i tera藕niejszo艣ci - dodaje.
Joseph Spatafora z Oregon State University potwierdza, 偶e nowe ustalenia mog膮 wp艂yn膮膰 na tre艣膰 podr臋cznik贸w do biologii i geologii. Jak zaznacza, zjawisko spowolnienia gromadzenia si臋 zasob贸w w臋gla do niedawna najcz臋艣ciej wyja艣niano bez odwo艂ywania si臋 do biologii. - I mia艂o si臋 wra偶enie, 偶e to niepe艂na historia - m贸wi.
Nowo odkryte enzymy wspomog膮 przemys艂?
Autorzy publikacji zauwa偶aj膮 te偶 jednocze艣nie, 偶e odkryte przy okazji bada艅 grzyb贸w enzymy mo偶na wykorzysta膰 do stworzenia nowych biologicznych katalizator贸w dla przemys艂u. Do ich produkcji mo偶na wykorzysta膰 mikroorganizmy.
- Te same czynniki biologiczne, kt贸re w karbonie przyczyni艂y si臋 do spadku produkcji w臋gla, dzi艣 mog艂yby pom贸c opracowa膰 narz臋dzia biotechnologii, s艂u偶膮ce zr贸wnowa偶onej produkcji biopaliw i innych produkt贸w na bazie zasob贸w odnawialnych w postaci ro艣linnej biomasy - t艂umaczy Martinez.
Sklasyfikowali zaledwie 5 proc.
Szacuje si臋, 偶e na Ziemi wyst臋puje ok. 1,5 mln gatunk贸w grzyb贸w. Pe艂ni膮 wa偶ne ekologiczne role, np. rozk艂adaj膮 materi臋 organiczn膮 czy stanowi膮 pokarm dla owad贸w i zwi臋kszych zwierz膮t. Mimo ich powszechno艣ci i wielkiego znaczenia, naukowcy sklasyfikowali dot膮d zaledwie ok. 5 proc. grzyb贸w.
Badanie opisane w "Science" jest elementem wi臋kszego projektu bada艅 r贸偶norodno艣ci i ewolucji grzyb贸w. Uczestniczy艂o w nim 71 naukowc贸w z 12 kraj贸w.
Autor: js/mj / 殴r贸d艂o: PAP