W 25 sekund alert obiegł świat. Wykryli rekordowy rozbłysk w kosmosie

[object Object]
Odkrycie zelektryzowało naukowcówSuperbossa.com/C. Righi
wideo 2/5

14 stycznia, późny wieczór, w Europie dawno już zapadł zmrok. Satelity NASA rejestrują gwałtowny wzrost promieniowania gamma. W ciągu zaledwie 25 sekund informacja obiega obserwatoria na całym świecie. Kolejne pół minuty później teleskopy na hiszpańskiej wyspie La Palma ustawiają się w kierunku błysku i rozpoczynają obserwacje. Tak udało się zarejestrować najbardziej energetyczny błysk gamma, jaki kiedykolwiek zmierzono. W środę naukowcy zaprezentowali szczegóły obserwacji.

Źródło tego, co astrofizycy i astronomowie zobaczyli w styczniowy wieczór, było poza naszą Galaktyką, tak daleko, że trudno to sobie wyobrazić. - To kilka miliardów lat świetlnych od nas - tłumaczy dr Julian Sitarek z katedry astrofizyki Uniwersytetu Łódzkiego.

Jest jednym z uczestników projektu MAGIC - to współpraca naukowców z kilkunastu krajów, w tym z Polski. Wspólnie zbudowali i użytkują dwa bliźniacze teleskopy, umieszczone na wyspie La Palma w archipelagu Wysp Kanaryjskich. To właśnie te teleskopy obserwowały błysk nazwany GRB 190114C, a wyniki pracy badaczy opublikowano w środę w czasopiśmie "Nature".

Zobacz, jak naukowcy odkryli błysk GRB190114C
Zobacz, jak naukowcy odkryli błysk GRB190114CSuperbossa.com/Righi

Tajemnicze błyski

Żeby zrozumieć rangę styczniowych obserwacji, trzeba dowiedzieć się, czym są błyski gamma, które od dziesiątek lat fascynują naukowców.

- Błyski gamma są tak naprawdę najbardziej gwałtownymi, najbardziej energetycznymi procesami we Wszechświecie. Uważamy, że to, co je powoduje, to wybuchy, w których zapada się jądro masywnej gwiazdy. Ewentualnie jest jeszcze druga opcja, kiedy mamy dwie gwiazdy neutronowe: bardzo zwarte obiekty, które się łączą ze sobą i w tych procesach jest wyzwalana olbrzymia ilość energii - opowiada Sitarek.

Według naukowców, jest ona porównywalna z ilością energii, którą Słońce wyprodukuje w ciągu całego swojego życia, czyli około dziesięciu miliardów lat. Błysk gamma, powstający zdaniem naukowców najczęściej w wyniku gwałtownej śmierci gwiazdy i jej wybuchu, emituje taką energię w ciągu kilku sekund.

Nie da się go jednak przewidzieć - błyski przychodzą ze wszystkich zakątków Wszechświata i nie można ustalić kiedy, ani z którego kierunku będzie można je zaobserwować. Dlatego ich detekcja z udziałem naziemnych teleskopów jest tak trudna. 14 stycznia 2019 roku się to udało.

Dr Julian Sitarek tłumaczy czym są rozbłyski gamma
Dr Julian Sitarek tłumaczy czym są rozbłyski gammatvnmeteo.pl

Wizualizacja: Teleskop Magic i błysk GRB 190114C (Gabriel Pérez Díaz, IAC)Gabriel Pérez Díaz, IAC

14 stycznia

Standardowo po każdej nocy astronomowie dostają wiadomość z podsumowania tego, co działo się w obserwatorium. Tego dnia było jednak inaczej. To był początek nocy, około godziny 20.

Satelity wychwyciły rozbłysk. Po takim sygnale teleskopy MAGIC zostały przekierowywane na odpowiedni obszar. Nie jest to jednak proste, bo każdy z nich waży ponad 60 ton. A w tym przypadku musiały wykonać obrót o 180 stopni. - Czyli najgorszy możliwy przypadek - podkreśla Sitarek.

Samo przekierowanie teleskopu trwało 25 sekund. - Tyle samo czasu trwało wytworzenie alertu, rozesłanie go po całej ziemi, otrzymanie go przez nas, przeanalizowanie i potem rozpoczęcie całej procedury - relacjonuje. Sekundy uciekały, a teleskop musiał się jeszcze ustabilizować. - Po 56 sekundzie już mieliśmy użyteczne dane - opowiada Sitarek.

- Kiedy ten rozbłysk się wydarzył, było duże poruszenie. Wiele osób sprawdzało, czy na pewno to jest prawdziwy rozbłysk, czy to nie jest gwiazda, która nas oszukuje - wspomina.

To był pierwszy raz, kiedy udało się odkryć promieniowanie gamma z takiego typu obiektu - mówi Sitarek. - Udało się spojrzeć wystarczająco szybko na rozbłysk, który był wystarczająco blisko i był obserwowany w takich warunkach, które pozwoliły zobaczyć to, co zobaczyliśmy - dodaje. Sprzyjała pogoda, a przede wszystkim fakt, że do zdarzenia doszło nocą.

Wizualizacja: Błysk GRB 190114C i obserwatorium Magic (Gabriel Pérez Díaz/IAC)Gabriel Pérez Díaz/IAC
Co by się stało, gdyby do wybuchu doszło bliżej Ziemi?
Co by się stało, gdyby do wybuchu doszło bliżej Ziemi?tvnmeteo.pl

Potęga

Analiza danych zebranych w pierwszych dziesiątkach sekund pokazała emisję sięgającą energii bilion razy większej niż światło widzialne.

Co więcej, w tym czasie strumień promieniowania dochodzący ze źródła ustanowił nowy rekord najjaśniejszego obiektu widzianego w tym zakresie energii - tłumaczą przedstawiciele współpracy MAGIC w komunikacie.

Pomimo że galaktyka, z której pochodzi GRB 190114C, jest oddalona od nas o miliardy lat świetlnych, jej emisja była 100-krotnie silniejsza od najjaśniejszego stabilnego, obserwowanego stale źródła, czyli Mgławicy Kraba.

Dla astrofizyki wysokich energii to ogromny krok i początek nowej ery badań, które pomogą lepiej zrozumieć procesy fizyczne związane z wciąż tajemniczymi eksplozjami.

Wkład Uniwersytetu Łódzkiego w badania
Wkład Uniwersytetu Łódzkiego w badaniatvnmeteo.pl

Polski wkład w MAGIC

MAGIC (Major Atmospheric Gamma Imaging Cherenkov) to para 17-metrowych teleskopów umieszczonych na wyspie La Palma, na wysokości około 2200 metrów nad poziomem morza. Teleskopy są użytkowane przez 280-osobowy zespół naukowców, inżynierów i techników z kilkunastu krajów.

- Grupa z Uniwersytetu Łódzkiego jest w tym eksperymencie od samego początku, kiedy teleskopy zostały zbudowane i zaczęły zbierać dane. Bierzemy udział we wszystkich aspektach pracy tych teleskopów. Jeździmy tam na obserwacje, bierzemy udział w rozwijaniu metod analizy danych, interpretacji danych, a także w ustalaniu samego programu obserwacyjnego, bo projekty wybierane są co roku - podkreśla Sitarek.

Autor: dd,map,bż,aw / Źródło: Nature, MAGIC, DESY, tvnmeteo.pl

Źródło zdjęcia głównego: Gabriel Pérez Díaz/IAC

Pozostałe wiadomości

IMGW wydał alarmy pierwszego stopnia przed przymrozkami, które obowiązują na terenie całej Polski. Synoptycy ostrzegają też przed oblodzeniem. Sprawdź, gdzie aura będzie groźna.

IMGW ostrzega przed przymrozkami i ślizgawicą. Mapa Polski żółta od alertów

IMGW ostrzega przed przymrozkami i ślizgawicą. Mapa Polski żółta od alertów

Źródło:
IMGW

Pogoda na dziś. We wtorek 19.03 w zachodniej części kraju można liczyć na momenty ze słońcem. W pozostałych regionach będzie pochmurno, a miejscami popada deszcz i śnieg z deszczem.

Pogoda na dziś - wtorek 19.03. W połowie kraju wyjrzy słońce

Pogoda na dziś - wtorek 19.03. W połowie kraju wyjrzy słońce

Źródło:
tvnmeteo.pl

Nielegalne nawożenie i nasypywanie ziemi, umieszczanie obiektów handlowych i usługowych w nieprzeznaczonych do tego miejscach - to niektóre z wniosków raportu Najwyższej Izby Kontroli dotyczącego ochrony brzegów morskich Półwyspu Helskiego i Mierzei Wiślanej. NIK informuje o nieprawidłowościach w działaniu organów administracji rządowej i samorządowej.

"Człowiek zagraża Półwyspowi Helskiemu". Raport NIK

"Człowiek zagraża Półwyspowi Helskiemu". Raport NIK

Źródło:
PAP, NIK

Przez ostatni rok temperatura oceanów każdego dnia bije rekordy ciepła - stwierdzono w raporcie dwóch amerykańskich instytucji. Rodzi to obawy o nasilenie ekstremalnych zjawisk pogodowych i negatywne konsekwencje dla życia morskiego. Jak powiedział Gregory C. Johnson z amerykańskiej agencji NOAA, powinniśmy spodziewać się kolejnych rekordów "tak długo, jak koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze będzie rosnąć".

Codziennie rekord. W rok osiągnięto skok "odpowiadający dwudziestu latom"

Codziennie rekord. W rok osiągnięto skok "odpowiadający dwudziestu latom"

Źródło:
PAP, CNN

Kolejne dni przyniosą ocieplenie. Temperatura w niektórych miejscach znów przekroczy 15 stopni Celsjusza. Wiosna w części kraju może zacząć się burzowo.

Idzie ocieplenie. Może też zrobić się burzowo

Idzie ocieplenie. Może też zrobić się burzowo

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pierwszy dzień wiosny zarówno kalendarzowej, jak i astronomicznej 2024 już lada moment. W tym roku astronomiczną odmianę tej pory roku powitamy dzień wcześniej niż wiosnę kalendarzową.

Kiedy zacznie się wiosna astronomiczna, a kiedy kalendarzowa?

Kiedy zacznie się wiosna astronomiczna, a kiedy kalendarzowa?

Źródło:
tvnmeteo.pl

Ulewne opady deszczu spowodowały w weekend gwałtowne powodzie w dystrykcie Alca na południu Peru. Zniszczonych zostało wiele domów.

Dziesiątki rodzin straciły dach nad głową. Problem z dotarciem pomocy

Dziesiątki rodzin straciły dach nad głową. Problem z dotarciem pomocy

Źródło:
Reuters

W amerykańskim Hamburgu mężczyzna przez trzy lata nielegalnie trzymał w przydomowym basenie aligatora. Ważący ponad 300 kilogramów gad został mu odebrany.

Trzymał w basenie ponad 300-kilogramowego aligatora

Trzymał w basenie ponad 300-kilogramowego aligatora

Źródło:
CNN

Trwają poszukiwania niedźwiedzia, który w niedzielę zaatakował ludzi w centrum Liptowskiego Mikułasza na Słowacji. Jak przekazały władze miasta, w rejonie kontynuowana jest obława na drapieżnika, a patrole otrzymały polecenie jego wyeliminowania.

Atak niedźwiedzia na Słowacji. Trwają poszukiwania, wydano nakaz eliminacji zwierzęcia

Atak niedźwiedzia na Słowacji. Trwają poszukiwania, wydano nakaz eliminacji zwierzęcia

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl, noviny.sk

62,3 stopnia Celsjusza - taką temperaturę odczuwalną zanotowano w niedzielę w Rio de Janeiro. To dotychczasowy rekord. W Brazylii trwa właśnie ostatnia letnia fala upałów.

Jest koniec lata, a temperatura odczuwalna to ponad 60 stopni

Jest koniec lata, a temperatura odczuwalna to ponad 60 stopni

Źródło:
Agencia Brasil, G1 Globo, CNN Brasil

Pierwsza fala lodowatego powietrza właśnie wdziera się do Polski. To jednak nie koniec - kolejne uderzenie zimna jest już na horyzoncie. Sprawdź długoterminową prognozę pogody na 16 dni, przygotowaną przez prezentera tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: to nie jest ostatnie poważne ochłodzenie

Pogoda na 16 dni: to nie jest ostatnie poważne ochłodzenie

Źródło:
tvnmeteo.pl

Zima powróciła do Polski. W poniedziałkowy poranek w części kraju spadł śnieg i zrobiło się biało. Zdjęcia zimowych krajobrazów otrzymaliśmy na Kontakt 24.

Powrót zimy w obiektywie Reporterów 24

Powrót zimy w obiektywie Reporterów 24

Źródło:
Kontakt 24, tvnmeteo.pl

Ponad siedmiometrowe zwłoki pływacza szarego zostały znalezione na brzegu w kalifornijskim Malibu. Służby ochrony przyrody przekazały, że na ciele zwierzęcia nie widać było żadnych śladów, które mogłyby wskazać przyczynę jego śmierci. Jak przewidują, poznanie losu walenia może okazać się sporym wyzwaniem.

Gigantyczne zwłoki na kultowej plaży. Przyczyna śmierci pozostaje tajemnicą

Gigantyczne zwłoki na kultowej plaży. Przyczyna śmierci pozostaje tajemnicą

Źródło:
ENEX, CBS News

W Sudanie Południowym od poniedziałku będą zamknięte wszystkie szkoły. Władze podjęły tę decyzję w związku z falą upałów. Temperatura ma dochodzić do 45 stopni Celsjusza - informuje portal dziennika "Sudan Tribune".

Umierają z upałów. Stanowcza reakcja władz

Umierają z upałów. Stanowcza reakcja władz

Źródło:
PAP, sudantribune.com

Na islandzkim półwyspie Reykjanes w sobotę doszło do najsilniejszego od grudnia wybuchu wulkanu. Zarządzono ewakuację miasta Grindavik, gdzie w wyniku jednej z poprzednich erupcji zniszczone zostały trzy domy. Teraz potoki lawy powstrzymują specjalne tamy. Erupcja nie wpłynęła na działanie pobliskich lotnisk.

"Usiedliśmy w restauracji i po 10 minutach rozległy się syreny". Kolejna erupcja wulkanu na Islandii

"Usiedliśmy w restauracji i po 10 minutach rozległy się syreny". Kolejna erupcja wulkanu na Islandii

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, RUV, Reuters, tvnmeteo.pl

Jeleń, którego głowa utknęła w plastikowym słoiku, został oswobodzony po co najmniej trzech tygodniach poszukiwań. Zwierzę zostało przypadkowo uchwycone przez kamerę do obserwacji dzikich zwierząt w Pensylwanii. Mieszkańcom udało się uwolnić zwierzaka w samą porę - stawał się coraz słabszy.

Jeleń spędził trzy tygodnie z głową w plastikowym słoiku

Jeleń spędził trzy tygodnie z głową w plastikowym słoiku

Źródło:
CNN, Local 21 News

Sonda Voyager 1, czyli pozostający najdalej od Ziemi statek kosmiczny, wysłał sygnał, który różni się od całej reszty docierającej do inżynierów NASA przez ostatnie miesiące. Naukowcy mają nadzieję, że pozwoli to rozwiązać problem z komputerem pokładowym.

Przełom w sprawie Voyagera 1? Sonda wysłała zaskakujący sygnał

Przełom w sprawie Voyagera 1? Sonda wysłała zaskakujący sygnał

Źródło:
CNN, PAP, tvnmeteo.pl

Trzęsienie ziemi o magnitudzie 3,6 było odczuwalne w sobotę w Czarnogórze, Chorwacji oraz Bośni i Hercegowinie. Doszło do niego zaledwie dwa dni po mocniejszych wstrząsach, które wywołały materialne szkody w regionie.

"Widać wzrost aktywności sejsmicznej". Kolejne trzęsienie ziemi w Czarnogórze

"Widać wzrost aktywności sejsmicznej". Kolejne trzęsienie ziemi w Czarnogórze

Źródło:
PAP, RTCG, RTV BiH

Śnieżyce nadciągnęły nad Norwegię. W sobotę z powodu obfitych opadów i silnego wiatru w stolicy kraju na kilka godzin zamknięto lotnisko Gardermoen. Opady śniegu i śniegu z deszczem doprowadziły także do licznych wypadków drogowych i utrudnień komunikacyjnych.

Śnieżyce w Oslo. Trzeba było zamknąć lotnisko

Śnieżyce w Oslo. Trzeba było zamknąć lotnisko

Źródło:
PAP

Marzec w tym roku może okazać się chłodniejszy niż luty. A jaka będzie pogoda na Wielkanoc? Synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton-Pyziołek pisze o najświeższych wyliczeniach modeli meteorologicznych.

"Jest ryzyko". Jaka będzie pogoda na Wielkanoc?

"Jest ryzyko". Jaka będzie pogoda na Wielkanoc?

Źródło:
tvnmeteo.pl

Co najmniej trzy osoby zginęły po przejściu tornad w czwartek w amerykańskim stanie Ohio - poinformowały władze. Żywioł zaatakował też Indianę i Kentucky. Dziesiątki osób odniosło obrażenia. Niektóre budynki zostały zrównane z ziemią.

"Zniszczenia są ogromne". Zabici i dziesiątki rannych

"Zniszczenia są ogromne". Zabici i dziesiątki rannych

Źródło:
CNN, tvnmeteo.pl

W Nowej Południowej Walii znaleziono największy na świecie owoc borówki. Jak pisze brytyjski portal The Guardian, jest wielkości piłki golfowej. Owoc został w tym tygodniu oficjalnie wpisany do księgi rekordów Guinnessa.

Jest wielkości piłki golfowej. Zobacz największą borówkę świata 

Jest wielkości piłki golfowej. Zobacz największą borówkę świata 

Źródło:
The Guardian

Wcześniejszy powrót ptaków z zimowisk na lęgowiska niesie ze sobą szereg niebezpieczeństw, które mogą wpływać na kondycję gatunku. Jak zauważa profesor Jakub Ziemowit Kosicki z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, to "niepokojące zjawisko", które może mieć "katastrofalne długoterminowe konsekwencje".

Bociany wracają z zimowisk wcześniej. To może mieć "katastrofalne konsekwencje"

Bociany wracają z zimowisk wcześniej. To może mieć "katastrofalne konsekwencje"

Źródło:
PAP

Powódź, która była następstwem intensywnych opadów deszczu, nawiedziła wschodnie regiony Argentyny. Zalane zostały domy, a ulice zmieniły się w rwące potoki. Ludzie brodzili w wodzie sięgającej połowy ud.

Zalane domy i ulice. Ludzie brodzili w wodzie sięgającej połowy ud

Zalane domy i ulice. Ludzie brodzili w wodzie sięgającej połowy ud

Źródło:
Reuters

Naukowcy z Pensylwanii wyodrębnili cztery wzorce ludzkiego snu. Wyniki ich badań pokazują, że większość ludzi nie zmienia reprezentowanego przez siebie wzorca nawet w długim okresie czasu. Szczególnie mocno utrwalają się w nas niezdrowe wzorce, które mogą prowadzić do niewystarczającej ilości snu, a co za tym idzie - szeregu problemów ze zdrowiem.

Są cztery wzorce snu. Który jest charakterystyczny dla ciebie?

Są cztery wzorce snu. Który jest charakterystyczny dla ciebie?

Źródło:
PAP

Gęsta mgła spowiła w piątkowy poranek hiszpańską Sewillę. Z powodu ograniczonej widzialności odwołano pięć lotów, a dziesięć zostało przekierowanych - podały lokalne media.

Mgła zakłóciła działanie lotniska w Sewilli

Mgła zakłóciła działanie lotniska w Sewilli

Źródło:
ENEX, telecinco.es

Pasożytnicza przywra Heterobilharzia americana pojawiła się w rzece Kolorado w Kalifornii. Organizm ten jeszcze nigdy nie został udokumentowany tak daleko na zachód od pierwotnego obszaru występowania. Zarażenie nim prowadzi do uszkodzenia organów wewnętrznych u psów, a w najcięższych przypadkach może zakończyć się śmiercią zwierzęcia.

Groźna dla psów przywra pojawiła się w kolejnym regionie

Groźna dla psów przywra pojawiła się w kolejnym regionie

Źródło:
UC Riverside